Kerstmis is bij uitstek de tijd voor massale religieuze oprisping; nooit zijn de kerken zo vol als op kerstavond. Kerstmis wordt niet alleen gevierd, maar ook geconsumeerd als een belangrijk evenement. Daar is op zich niets mis mee.
Denkend aan dit jaarlijkse hoogtepunt viel mij in dat er sterke parrallellen te trekken zijn tussen het nu en de bijbelverhalen die zich rond de komst van Jezus afspelen. Leuk, dacht ik, en zette mij met positieve energie aan het schrijven van een stichtelijke kerstboodschap đ
De tekst die vervolgens als vanzelf uit mijn pen vloeide stemt helaas niet tot algehele vrolijkheid, ik waarschuw maar alvast.
Het werkt, althans bij mij, enigszins bevreemdend, dat wij massaal de geboorte vieren van een mensenkind langgeleden in een stal, omdat de ouders nergens onderdak konden krijgen, terwijl wij in het nu tegelijkertijd en even massaal vluchtelingen de rug toekeren, de deur dicht houden. Zij zijn niet welkom.
Een vrolijke kaart zit er daarom bij mij even niet in:
Â
Witte Kerst
Ik wens jullie allen een witte kerst, fijne dagen en een hoopvol nieuwjaar!
Afgelopen week ook het Groot Dictee langs zien komen? Meegeschreven zelfs? Ja, ik kon het ook niet laten. Hoorde auteur A.F.T. zijn stukje voorlezen en haakte meteen af: het leek mij allemaal vergezochte archaĂŻsche wartaal van een schrijver die zich in zijn eigen taal verslikt heeft. Krampachtige zinnen met buitenaardse klanken, waarbij A.F.T. slechts met moeite zijn vermoeide gezicht in de plooi kon houden alsof dit toch echt om een gewoon stukje Nederlands taalgebruik ging. Ammehoela.
Te oordelen naar het morrende gekreun in de naar sigarenrook verlangende Ridderzaal, was ik, na afloop van deze eerste lezing, Â niet de enige die dacht verkeerd verbonden te zijn. Mijn nieuwsgierigheid won en dus legde ik desondanks papier en pen klaar, ondertussen mijzelf een heerlijke cappuccino bereidend om zo de gebruikelijke welkomst- en andere woorden te omzeilen.
Ik viel er weer in op het moment dat de Vlaamse presentator het stukje nogmaals begon voor te lezen: aha dacht ik, we zijn begonnen.
De Belg had een mooie dragende toon, maar het tempo vond ik wel wat hoog voor een dictee. Alleen de titel van het stuk al vormde een fors obstakel. Verstond ik dat wel goed? Grosso âl Ali? Geen idee waar dit over gaat (Veel van Ali?), maar meende er een Franse vorm in te herkennen, zoiets als La vie de lâEmpereur, of Vive la France.
Als een gek moest ik vervolgens de opgelopen woordenachterstand weer zien in te lopen. Wat na de titel kwam leek toch grotendeels aan het Nederlands ontleend, maar ik moest de strijd evengoed staken na enkele zinnen, omdat den Belg een voor mij onhaalbaar tempo dicteerde. Verbaasd keek ik eens goed rond naar het volk in de Ridderzaal en wat ik ook wel verwachtte: een enkeling die nog maar met een pen in de weer was. Het ‘grosso’ zat al gelaten achterover te luisteren. Wat ook de bedoeling bleek te zijn.
Nu pas ging het Groot Dictee der Nederlandse Taal echt van acquit.
Ik zal jullie het verdere abracadabra besparen, zoals het hybridisch Dunglish-Glossolalie, dysthymie, of fotovoltaische in plaats van photovoltaische cellen terwijl dit toch echt gaat over PV-panelen.
Dan komt het nakijken van het geleverde werk, de krachtmeting met lezers, schrijvers, journalisten en andere taalridders. Voordeel voor de thuisdeelnemer is, dat je nog een beetje kunt sjoemelen om je score een beetje op te geilen (excusez moi). Dingetjes die je eerst goed had opgeschreven, vervolgens na twijfel toch aangepast en dus fout, maar je hĂĄd het eigenlijk wel goed! Of de âslip-of-the-penâ variant: je wist wel hoe het moest, natĂșĂșrlijk wel, die fout maak je anders nooit, dus dat mag je van jezelf nog wel goed rekenen, ook al was het hartstikke fout.
fragmentje van mijn haastig schootgekrabbel met de gespiekte titel
U begrijpt wel, op dit punt ben ik keihard voor mijzelf. Ik tel 16 fouten in totaal, ook de allerkleinste meegerekend. Dat is dus twee minder dan het gemiddelde in de zaal. Nou ja, als ik echt heel eerlijk ben, ik geef dit niet graag toe, heb ik de titel toch een beetje bij elkaar gespiekt. Kon ik niets aan doen, gebeurde gewoon. De tv-camera zoomde af en toe in op de in wording zijnde schrijfsels van de deelnemers in de Ridderzaal, zodat je als kijker thuis toch even kon vergelijken. Tsja en toen zag ik ook ineens het licht: Glossolalie! Natuurlijk wie kent het nie?
De kabelbaan over de Gauja bij Segulda. Vanuit de cabine kun je tegen extra betaling een bungyjump maken in het rivierdal.
Vanuit Riga voert mijn trip via een overnachting in PĂ€rnu naar eindbestemming Tallin in Estland. Omdat PĂ€rnu niet heel ver weg is besluit ik een klein stukje om te rijden door het boven Riga gelegen natuurpark Gauja, genoemd naar de gelijknamige rivier die door dit gebied stroomt. Het is het grootste Nationale Park van Letland met prachtig bos- en rivierlandschap, soms bergachtig geaccidenteerd met mooie vergezichten en enkele gezellig-toeristische pleisterplaatsen. Je kunt hier wandeltochten maken, kanovaren, vogelspotten, fietstochten, bungyjumpen tot en met skieĂ«n in het winterseizoen. Ik beperk mij tot wat sightseeing onderweg en korte stops in de plaatsen Sigulda en CÄsis. Na een kleine wandeling en een lichte lunch in Sigulda ga ik via CÄsis door naar PĂ€rnu.
Enkele kilometers buiten CÄsis verschijnt de melding âonverharde wegâ op mijn navigatie. In plaats van om te keren besluit ik door te rijden: zo lang zal het toch niet duren voordat ik weer op normaal plaveisel beland? Het duurde veel, ja heel veel langer! Tot aan de grens met Estland (nog zoân 160 km!) heb ik mij urenlang stapvoets voortbewogen om toch vooral geen schade aan de (huur)auto op te lopen.
Vanaf de grens rij ik dicht langs de kust, een beboste strook met veel houten villaâs, langs uitgestrekte stranden. Mijn hotel in PĂ€rnu ligt aan de rand van het stadje, meer een dorp eigenlijk, in een villawijk met prachtige houten huizen, een park om de hoek en het strand op 200 meter. Ook het hotel is in houtbouw opgetrokken. PĂ€rnu is een badplaats/kuuroord en bekend om zijn geneeskrachtige kuurbaden.
Het Korgu-hotel in PĂ€rnu, prima accomodatie en goed restaurant.Het strand bij PĂ€rnu.
Voordat ik de volgende dag doorreis naar Tallin, ga ik eerst op zoek naar de âVilla Amendeâ die ergens dicht in de buurt van het hotel moet staan. Amende is een prachtige jugendstil villa waarin nu een hotel-restaurant gevestigd is. Ik verheugde mij al op een heerlijke cappucino op het terras in de volle zon, maar helaas, in verband met een prive-feestje is de tent vandaag gesloten. Dat heb ik weer.
Toch maar brutaalweg het terrein opgelopen om wat fotoâs te maken. Als er bezwaar wordt gemaakt, of een hond op mij afgestuurd, is het nog vroeg genoeg om op te krassen.
Villa Amende in PĂ€rnu. Gevarieerde jugendstil, let ook op de balkons aan de torenkamer.De villa ligt aan de Mere puistee in het Lobustuspark. De villa is voltooid in 1905 en herbergt nu een luxe hotel-restaurant.Muzikaal onthaal in het centrum van het pittoreske PĂ€rnu.PĂ€rnu Museum voor Moderne Kunst. De entree stelt niet veel voor, maar de koffie en de collectie zijn oke.
Ik maak nog een ommetje door het pittoreske centrum en neem en passant het PĂ€rnu Museum voor Moderne Kunst mee. Daarna een hapje in het hotel: zalm in een crĂȘmesaus met warme melk! En toch heel lekker, bordje leeg gegeten en snel door naar Tallinn.
Tallinn
Het KUMU (Ests Nationaal Museum).
Mijn hotel in Tallinn ligt aan de rand van het Kadriorg-park, waarin onder andere het Ests Nationaal museum voor moderne kunst ligt, het KUMU. Zowel qua architectuur, als wat betreft de collectie van een geheel andere orde dan het museum in PĂ€rnu. Het spraakmakende gebouw uit 2006 is ontworpen door de Finse architect Pekka Vapaavuori. Aanvankelijk stond de lokale bevolking wat afwijzend tegenover dit ontwerp, maar toen het gebouw eenmaal gereed was kreeg het alom goedkeuring en bewondering.
http://kumu.ekm.ee/en/
De permanente tentoonstelling is gewijd aan de Estse kunst uit de vorige eeuw. De titel van deze expositie is âKonflikt en Aanpassingâ en slaat op de roerige periode in de geschiedenis van Estland met zijn Russische overheersing van 1941 tot 1991 en de wijze waarop kunstenaars omgingen met de censuur van de Nationaal-Socialistische ideologie. Kunstenaars die zich niet aan de regels hielden konden zonder pardon in werkkampen in Siberie of Kazachstan terecht komen.
De afstand van het hotel naar het oude stadscentrum is net te groot om dat elke dag te gaan lopen en dus neem ik wat vaker de bus. Je kunt gewoon een kaartje in de bus kopen, maar vaak haalde de chauffeur de schouders op zo van âlaat maar zittenâ.
In de oude stad kun je heerlijk ronddwalen door de stegen en straatjes met steeds weer andere fraaie doorkijkjes, leuke winkeltjes en gezellige terrasjes.
Zelf begin ik vaak met een van de aanbevolen stadswandelingen âuit het boekjeâ. Deze voert mij nu vanaf het raadhuisplein richting de Domheuvel, Toompea, via een smalle steeg, de Luhike Jalg, over steile trappetjes en door een stadspoortje omhoog.
Het op de Domheuvel gelegen Toompeakasteel is de zetel van het Estse parlement en is niet open voor publiek net als de van het complex deel uitmakende toren âPikk Hermannâ.
Ik ben niet zo bekend met de Estse taal, maar kan moeilijk ontkomen aan de associaties die deze benaming met het beeld van de toren oproept, maar dat terzijde. Interessanter is de tegenover het kasteel gelegen zeer fotogenieke Alexander Nevskikathedraal, een sprookjesachtige Russisch Orthodoxe kerk met veel uientorens.
De Russisch-orthodoxe Nevskikathedraal.
Juist als ik bij de kerk aankom, staat er een pak orthodoxe priesters op de trappen van een zij-ingang met veel volk er omheen verzameld. Er worden Gregoriaanse liederen gezongen door het koor en ondertussen worden zowel gelovigen als de toegestroomde fotograferende toeristen (me too) overvloedig met wijwater besprenkeld (zeg maar kletsnat gegooid). Dan komt de stoet in beweging en trekt met vaandels en kruisbeeld door de straat om vervolgens op het hoofdbordes van kathedraal het ritueel te herhalen en vervolgens de kerk binnen te gaan. Een heerlijk stukje straattheater zou ik zeggen, maar daarmee doe ik de diep gelovige aanhangers vast te kort.
Deze middag heb ik voor de lunch een tafeltje gereserveerd in restaurant Rataskaevu 16. Speciaal aanbevolen door een vriend âdaar MOET je echt naar toeâ, bestijg ik het trappetje naar de entree. Uiterst vriendelijke ongedwongen bediening door jonge mensen, tafeltje aan het raam bij de ingang met uitzicht op de straat en op de counter, waar zich voortdurend potentiele gasten melden die teleurgesteld te horen krijgen dat er geen plaats meer is.
Rataskeavu 16.
Bestel een crĂȘme tomatensoepje met gerookte vis vooraf en krijg daar een kleine amuse bij en een paar heerlijke sneden bruinbrood. Dit brood van pompoenzaden, zo vertelt mij de alleraardigste serveerster (leuke meid), wordt drie keer per dag vers gebakken! En dat proef je.
Als hoofdgerecht kies ik de in de oven gebakken zalmmoot in een lichte roomsaus, met aardappelpuree, sugar snaps, worteltjes en rode kaviaar. Leuke tent, aangename bediening en geweldig gegeten (ik lunch niet elke dag zo).
âs Avonds maak ik nog een wandeling door het Rotermann-kwartier dat net buiten de oude stad ligt tegen de haven. Hier krijgt het havengebied een boost-up, zoals in veel havensteden in Europa over de laatste jaren het geval is. Een combinatie van gerestaureerde en opgepimpte oude pakhuizen met moderne toevoegingen en aansprekende moderne nieuwbouw. Op de begane grond veelal bars, restaurants, mode- en designwinkels. Hier is ook het architectuurmuseum gevestigd in een gerestaureerd pakhuis, maar dat was nu even dicht. Een leuk en interessant gebied met intieme pleintjes, terrasjes en doorkijkjes.
Mijn laatste volle dag in de Baltics besteed ik vooral aan het mooie weer, dus strand en terras, en aan een bezoekje aan de Nigulisti kerk. De Nigulisti kent een rijke historie van verval, wederopbouw, verwoesting, restauratie, brand en opnieuw restauratie.
De oorspronkelijke kerk dateert van de 13e eeuw, maar wat er nu staat is grotendeels 15e eeuws. Sinds de laatste renovatie, onder de sovjets, is de kerk in gebruik als museum. Het belangrijkste kunstwerk in de collectie is het altaarstuk uit 1482, geschilderd door Hermen Rode van Lubeck. Het toont een aantal taferelen uit het leven van St-Nicolaas.
Retabel uit 1478 van Hermen Rode met voorstellingen uit het leven van St Nicolaas. Op de site van het museum kun je een interactieve tour volgen: http://nigulistemuuseum.ekm.ee/en/on-view/on-view/rode-altarpiece-in-close-up/
Zeventien dagen achtereen steden bezoeken begint nu wel zijn tol te eisen. Ik lummel nog wel wat rond, maar ben er met mijn hoofd niet meer bij. Het is mooi geweest, doe het licht maar uit.
Vandaag (zondag 4 september 2016) met regen opgestaan, maar die verdwijnt snel als ik op weg ga naar Riga. Onderweg maak ik een tussenstop in het stadje Liepaja aan de kust van Letland. Het stadje ligt op een smalle strook land die ligt tussen de zee aan de ene, en een binnenmeer aan de andere kant. Een verbindingskanaal deelt de stad in tweeen. Ik maak de tussenstop om wat te kunnen eten, maar ook vanwege enkele fraaie jugendstilpanden die hier te zien zijn.
Ik loop daarom eerst een stukje de kade langs het kanaal af om dan via de Grandu iela richting het centrum te lopen. De Grandu iela is een geweldig mooie laan met zowel houten huizen, als fraaie jugendstil. Ook hier staan panden die nog wel een opknapbeurt kunnen gebruiken.
Jugendstil en houtbouw aan de Grandu iela in Liepaja
Fraaie jugendstil uit 1908 aan de Grand iela nr 44 met veel originele details, helaas in wat verwaarloosde staat.
Na een quick-lunch is het tijd om weer eens op te stappen, want naar Riga is hier vandaan nog ruim 200 km.
De wegen hier zijn over het algemeen goed, meestal tweebaans waarop max 90 km/uur mag worden gereden. Het lijken autowegen te zijn, maar onderweg kom je ook fietsers tegen en veel kruisend verkeer, waar de max snelheid 50 km/uur is. Dat is oppassen en even wennen, want om de haverklap moet je in de remmen. Het landschap doet Hollands aan, het is hier vlak met soms wat heuvelachtig land, veel bossen en relatief weinig verkeer.
Riga
Nabij Riga wordt het verkeer snel drukker, maar ik rij verder zonder problemen de stad in en heb het geluk, dat ik een vrije parkeerplaats bij het hotel kan krijgen (Welton Riga Hotel). Dan eerst maar eens de oude stad verkennen, die hier om de hoek begint, en een hapje eten scoren. Het prijsniveau ligt hier wel ietsje hoger, maar voor een Ceasarsalade met veel kip en spek, plus een biertje en een cappucino toe is nog geen 15 euro niet teveel, toch?
Zit op mân gemakkie in het zonnetje voor het raadhuis van Riga te wachten tot de zon op de gevels van het Huis van de Zwarthoofden komt te staan. Het is nu rond vijf uur âs middags.
Het Huis van de Zwarthoofden, staaltje van Hollandse renaissance-stijl.
Vanmorgen ook op deze plek begonnen, heb ik eerst een flinke wandeling gemaakt naar het Art-Nouveau museum in Riga, waar behalve een appartementje dat in stijl is ingericht, verder ook veel informatie over jugendstil en stadswandelingen langs de meest interessante jugendstil-architectuur te krijgen is.
Het trappenhuis in het Art-Nouveau Museum van RigaWoonkamer en keuken in het Art-Nouveau museum. Het appartement zou hebben toebehoord aan de architect Peksens, die hier ook enige tijd bureau hield.
Zodra ik in de buurt kom van het AN-museum zie ik al verschillende panden in Art-Nouveau stijl (jugendstil). Eenmaal in de Alberta iela is het helemaal raak. Prachtige panden tot straatwanden aaneengeregen. Niet alles verkeert nog of alweer in goede staat, maar bij elkaar vormt het op deze plek een mooie stadswijk met allure.
Het museum is op maandag gesloten en om even voor een regenbuitje te schuilen stap ik het tegenover het museum gelegen cafeetje binnen. Leuk retro jaren ’20 aangekleed interieur en op een stukje vrije muur worden jaren ’20 filmpjes vertoond, waarbij twee leuke meiden die het tentje runnen oude langspeelplaten draaien. Nostalgie dus. Bij een heerlijke capucino krijg ik een heel verhaal over het bijgeleverde bonbonnetje, de ‘Serenade‘ van Laima. Laima is de grootste bonbonfabriek van Letland, wereldberoemd in Riga en de trots van opa en oma. De rekening is 4 euro en dat is in deze contreien ineens best veel geld voor een capucino met een bonbonnetje! De dame verblikt of verbloost er niet van, maar zij blijkt dan ook actrice te zijn en de koffie is vooral hobby. Veel jonge mensen hebben hier twee banen om een beetje rond te kunnen komen: het minimumloon ligt hier zo rond de 350 euro vertelt zij. Nou vooruit dan maar.
Art-Nouveau cafe in de Strelnieku iela
Na de lunch bezoek ik nog wat verschillende plekken in de stad, waaronder De Drie Gebroeders, een drietal woonhuizen uit verschillende perioden die hun naam kregen naar analogie van de Drie Gezusters in Tallin. Het meest rechtse huis met gotische trapgevel en het middelste stammen waarschijnlijk uit de 14e eeuw, maar van de middelste is de voorgevel volgens de inscriptie in 1646 in Hollandse Barokstijl vernieuwd. In de panden is het architectuurmuseum gevestigd, de toegang is gratis en als je er geweest bent snap je ook wel waarom.
De Drie Gebroeders waarin ook het Architectuurmuseum is gevestigd
âs Avonds op een van de vele terrasjes een hapje eten voor weinig geld en met veel muziek. De stad wemelt van de uitstekende straatmuzikanten in soorten en maten. Bij Peterâs Brewery, waar ik aanleg, luister ik naar een duo gitaristen dat heerlijke gypsy en flamenco ten gehore brengt, soms ook van bekende popklassiekers. Elke avond hoor ik hier wel ergens de weemoedige klanken door de straten galmen van de klassieker “How fragile we are“.
Tegenover mijn hotel aan de andere kant van het spoor is de markt van Riga. Hier staan een vijftal grote markthallen waarin dagelijks vers vlees, vis, groente en fruit en allerlei andere zaken aan de man worden gebracht. Elke dag doet menige Let hier zijn of haar dagelijkse boodschappen. Ook op het voorplein staan nog allerlei kraampjes in wanorde opgesteld. Wat je hier vaker ziet: ouderen die hun eigen waren, waaronder veel paddestoelen en fruit, proberen te verkopen voor een extraatje.
Veel ouderen, maar ook wel middelbaren, die hun eigen oogst aanbieden op de marktDe vishal op de markt van Riga
Iets verder weg ga ik dan op zoek naar een van de oudste in hout gebouwde kerken van Letland. Deze nog geheel in originele staat verkerende Lutherse kerk of Jezuskerk, werd in 1822 gewijd, nadat eerder op deze plek de kerk al drie keer is afgebrand of anderszins verloren is gegaan. De eerste kerk op deze plek werd gebouwd in 1636-1638.
De houten Lutherse kerk uit 1822
Via het Spikery-district ga ik weer richting de oude stad. Het Spikery-district staat bekend om zijn gerestaureerde oude pakhuizen langs de Daugavas, waarin allerlei culturele activiteiten worden ontplooid. Er is ondermeer een theater, een kunstenaarscollectief, ateliers en ook het Holocaust Museum. Er worden ook openlucht concerten gegeven, alleen nu even niet. Het zou een plek moeten zijn voor kunstenaars, muziek en galeries. Ten tijde van mijn bezoek echter was het meeste gesloten, werd in de galerie van het kunstenaarscollectief KIM druk verbouwd en zelfs het cafe was dicht. Geen fuck, geen klote, geen moer te doen hier, zou Deelder zeggen.
Opgeknapte pakhuizen in het Spiekery-district, maar waar is iedereen?De Spiekery Concertzaal
Alleen het Holocaust Museum was open.
Het museum geeft een overzicht van de Joodse geschiedenis, de deportaties en slachtoffers uit deze omgeving van de holocaust. Indrukwekkend en gruwelijk tegelijk, zoals overal.
Expo in het Holocaust Museum in het Spikery-district. Elke lantaarn vertelt het verhaal over de deportatie van een Joodse familie.
Terug in de oude stad voor een kleine lunch in een konditorei vlakbij het hotel: een koffie en twee broodjes voor 2,26 euro, ja hier wordt nog tot twee cijfers achter de komma afgerekend!
âs Middags doe ik het Nationaal Lets Museum aan; een pompeus klassiek gebouw, met een prachtig trappenhuis. De permanente expositie bevat met name Letse kunst van eind 19e eeuw tot heden. De belangrijkste werken zijn van de kunstenaars Volters, Rozentals en Purvitis.
Aan Janis Rozentals is een aparte expositie gewijd in het basement van het museum. Zijn werk bestaat vooral uit veel mooie expressieve portretten en figuren. Volters en Purvitis kenden elkaar goed en dat zie je ook terug in de vele prachtige landschappen die zij schilderden. Zeer de moeite waard.
Op het terras bij de Dom (het orgel is in restauratie en voor de rest kun je je een ticket voor de bezichtiging besparen) geniet ik wederom van een goed maal voor weinig, onder de voortreffelijke begeleiding van een jazz-duo, zangeres met gitarist. De aangeprijsde Lithuanian steak blijkt op mijn bordje gewoon een Wiener Schnitzel met frietjes te zijn. Evenzogoed wel lekker.
Mijn laatste dag in Riga ga ik op zoek naar de plekken waar de mooiste houten huizen zouden staan.
Daarvoor moet ik de rivier oversteken en vanaf de oude stad is aan de overkant van de brug een opvallend silhouet zichtbaar van een groot modern gebouw in glas en staal met het profiel van een berg zo lijkt het.
Dichterbij gekomen wordt het gebouw steeds interessanter, en als ik er voor sta blijkt het te gaan om de Nationale Bibliotheek van Letland. Een indrukwekkend specimen van moderne architectuur in beton, glas en staal, dat ongenaakbaar staat/ligt te blikkeren in de zon.
De Nationale Bibliotheek van Letland
Omdat het een bibliotheek betreft ga ik er van uit dat het gebouw ook voor publiek toegankelijk is en dus stap ik kordaat achter een donker gekleed jasje-dasje-koffertje aan, door de glazen draaimolen naar binnen. Wauw! Ik beland in een enorme hal met hoge vides waar achter de glazen binnengevel de boeken zichtbaar opgetast staan.
Ergens achterin de hal zijn zitjes geplaatst en is kennelijk ook een restaurant, maar dat is gesloten. Verder is binnen alles ook glans en blikker!
De centrale hal in de bibliotheekDe boekenvide
In een zijzaaltje aan de hal is een kleine expositie van de Letse schilder Konrad Ubans (1893 â 1981). Zijn huis stond op deze plek, waar nu de Nationale Bibliotheek staat. Het werd verwoest in de tweede wereldoorlog. Niet alleen ging daarbij het grootste deel van zijn werk verloren, maar ook werd hij door de oorlog gescheiden van zijn gezin. Zijn vrouw en drie zoons gingen naar Duitsland in ballingschap en emigreerden later naar de VS. Ubans zelf lag toen in het ziekenhuis met tbc en bleef. Ubans schilderde landschappelijke en dorpse taferelen uit zijn eigen omgeving, ogenschijnlijk vlot geschilderd maar met grote liefde, gevoel en trefzekerheid.  Hij heeft ook jarenlang gedoceerd aan de kunstacademie van Letland.
Detail uit het werk van de schilder Konrad Urbans in de bibliotheek. De werken behoren tot de collectie van het Nationaal Kunstmuseum van Letland.
Voor de houten huizen wandel ik van hier naar het stadsdeel Agenskalns waar in een buurt langs de Kalnciema iela de meeste houten huizen staan, die voor een deel ook zijn (of nog worden) opgeknapt of gerestaureerd. Ook op het eiland Kipsala waar ik later nog langs kom op de terugweg moeten fraai gerestaureerde houten huizen staan, maar die laat ik voor wat ze zijn. Dat er in Riga nu nog zo veel  houtarchitectuur is te vinden komt mede doordat tsaar Peter de Grote in 1710 een decreet uitvaardigde waarin de bouw van stenen huizen buiten de vestingwallen werd verboden. Helaas ontbreekt het de meeste eigenaren aan voldoende middelen om hun bezit te kunnen restaureren, of zelfs maar in goede staat te houden.
Houten huizen langs de toegangsweg naar Riga.
Voor deze avond heb ik een ticket voor de galavoorstelling in de Riga Opera. Het is de seizoensopening van het theater dat de thuisbasis is van zowel Rigaâs opera- als balletgezelschap.
Op het programma staan derhalve balletuitvoeringen (waaronder ballet op muziek van o.a. Mussorgsky en Ravel) en operastukken van Wagner, Tchaikovsky, Bizet en Gounod). De balletuitvoeringen komen als eerste aan de beurt. Na wat klassiek-romantische stukjes in verschillende bezettingen, krijgen we ook enige meer expressieve moderne balletten te zien. Na de pauze komen dan de operastukken aan bod, te beginnen met een uitvoering door het volledige operakoor. Verschillende solisten brengen daarna min of meer bekende operastukken, ariaâs ten gehore, solo of samen met andere solisten.
Je mist daarbij wel een beetje het verhaal en decor, maar niettemin een mooie avond theater tot besluit van mijn bezoek aan Riga.
Het in classicistische stijl opgetrokken Riga Operagebouw.Het complete operagezelschap na de finale.
Litouwen – Vilnius, Kaunas en Klaipeda, augustus 2016
Als je vanaf Schiphol na een uurtje of twee aankomt op de luchthaven van Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, dan ziet de wereld er ineens een stuk overzichtelijker uit. Vergeleken met de chaos deze dagen op Schiphol, is dit een bijna dorps gebeuren. Huurauto opgehaald en op aanwijzing van de navigatie de stad in op zoek naar mijn eerste logeeradres: Vilnius Appartments.
Op het opgegeven adres in het oude stadscentrum, bevindt zich een poort in de gevelwand, die ik op goed geluk inrij, en oeps⊠dat zal toch niet mijn appartementje zijn?
Maar nee de entree zit er tegenover en hoewel ook bepaald niet nagelnieuw toch een fatsoenlijke ruime kamer met een wiebelbed.
Het hoofddoel van mijn trip is een bezoek aan de drie Baltische hoofdsteden Vilnius, Riga en Tallin, vooral vanwege de prachtige Art Nouveau/Jugendstil architectuur die met name in Riga te zien moet zijn.
De Poort van de Dageraad (Ausros Vartu gatve).
In de kapel direct boven de poort zijn gebeden en gezangen te horen, voor de gouden Maria-icoon die achter de open deuren van de kapel goed zichtbaar is.
Even verderop, tegenover de St. Casimir kerk staat het fraai gerestaureerde Jugendstil-hotel Astorija (nu Radisson) uit 1901. Een mengeling van classicistische elementen met een vleug Jugendstil.Het voorportaal van de kathedraal met zijn klassieke zuilen.
Vanaf hier kun je de burchtheuvel beklimmen voor een fraai uitzicht over de stad. Voor een paar euro kun je dan ook de Gediminas toren beklimmen.
Uitzicht op de moderne nieuwbouw van de stad aan de overzijde van de Neris rivier. Gezien vanaf de Gediminastoren.
Mij trof hier vooral een filmpje dat in een van de torenzaaltjes werd vertoond over de verzelfstandiging van de Baltische staten in 1991, na vijftig jaar Russische overheersing. Indrukwekkend ook hoe de bevolking van dedrie Baltische staten met 2,5 miljoen mensen een menselijke keten vormde vanaf deze Gediminas toren over de Baltische weg via Riga tot in Tallin.
23 augustus 1991 werd langs de Baltische weg een menselijke keten gevormd van 2,5 miljoen mensen voor de onafhankelijkheidDe Baltische weg
Op mijn weg terug loop ik nog even het Nationaal Museum binnen dat gevestigd is in de arsenalen van de stad die hier rond de Burchtheuvel liggen. De Litouwse klassieken kunnen mij maar matig boeien, vooral veel krijgshistorie. Een aparte fototentoonstelling van de Litouwse fotograaf Marius Baranauskas ter herinnering aan de deportaties door de Russen in juni 1941. Indrukwekkende fotografie en wat mij betreft een must-see als je de gelegenheid hebt. Het museum voor moderne kunst dat achter het oude raadhuis te vinden is, was helaas gesloten tijdens mijn bezoek. De ernaast gelegen galerie is wel leuk, maar niet hetzelfde.
De Oude stad wordt gekenmerkt door haar pittoreske smalle straatjes en steegjes en zou om die reden ook wel het âRome van de Baltische statenâ worden genoemd.
Aan de oostkant van de Pilies gatve kom je via dergelijke straatjes uit bij de onder andere de St Annakerk, een werkelijk prachtig monument van (laat)gotische baksteenarchitectuur uit . Het zou uit 33 verschillende steensoorten zijn opgebouwd en eerlijk gezegd zie ik dat niet direct. Wellicht doelt men hiermee vooral op het aantal verschillendede steenvormen, want voor al die rijkdom aan gotische motieven en versieringen moesten stenen in aparte vormen worden gebakken. Hoe dan ook een schoonheid die wel wordt vergeleken met een bevallige jongedame. In 1987 verzamelde zich hier bij deze kerk het volk voor de herdenking van het Molotov-Ribbentroppact en werd voor het eerst publiekelijk uitgesproken dat Litouwen onafhankelijk wenste te worden. Het is de tijd van de âperestroikaâ.
Hendrik Groen in de Baltics!De universiteits boekwinkel Littera met zijn prachtig beschilderde plafonds.
Het vroegere bisschoppelijk paleis, nu Presidentieel Paleis van Litouwen. Van 1824 tot 1832 gerestaureerd in Empirestijl.
Tenslotte mag een bezoek aan de vrije republiek Uzupis niet ontbreken. Deze wijk is door de lokale kunstenaars die hier gevestigd zijn uitgeroepen tot vrijstaat met een eigen statuut. Volgens de toeristische informatie zou dit het Montmartre van het Noorden moeten zijn. Nou dat moeten we wel met een korreltje zout nemen, want zo levendig als het Parijse Montmartre is dit niet. Op een enkel schemerig ateliertje na heb ik hier nauwelijks een kunstenaar kunnen ontdekken en al helemaal niet op straat. Wel groepen toeristen die de grondwet komen bestuderen, die in vele talen op een muur in deze wijk zijn aangebracht. Verder natuurlijk wel ook slotjes aan de brug, maar dan houdt elke vergelijking met Parijs wel op. Ook het in de gidsjes aangeprezen kopje koffie met uitzicht op het terras van restaurant Torres kon geen doorgang vinden: het pand is twee jaar geleden afgebrand en de nieuwe eigenaar bouwt op die plek nu een megalomaan paleis. Verboden voor publiek.
De entree naar de vrije Republiek Uzupis; hangslotjes aan de brug naar Parijs’ voorbeeld.
De eigen grondwet van de ‘plezierrepubliek’ Uzupis. Sinds de onafhankelijkheid in 1991 bevolkt door studenten, kunstenaars en muzikanten met een eigen president.
Er is wel kunst te zien, maar Montmartre..?
Litouwen – Kaunas, 31 aug – 2 sept 2016
Mijn trip gaat verder naar de nabij gelegen stad Kaunas, waar ik een kamer heb gereserveerd in het Best Baltics hotel aan de rand van het stadscentrum. Gratis parkeren bij het hotel, een zeer ruime tweepersoonskamer met douche en niet zoân wiebelbed als in Vilnius. Kaunas is de tweede stad van Litouwen, maar wordt ook wel de heimelijke hoofdstad genoemd. Om de hoek van het hotel  begint gelijk de belangrijkste winkelstraat van de stad, een soort wandelpromenade, die begint bij de dichtbij gelegen Aartsengel MichaĂ«lkerk en eindigt op het plein bij het oude raadhuis. Net als in Vilnius liggen de meeste bezienswaardigheden ook hier aan of langs deze promenade.
Winkelboulevard de Laisves Aleja in Kaunas.
De aartsengel MichaĂ«lkerk werd in 1895 gebouwd als garnizoenskerk voor Russische soldaten en vormt de markante beĂ«indiging van de wandelpromenade, de LaisvÄs Aleja, aan de oostkant. Het neo-Byzantijnse bouwwerk is ontworpen door architect Leontijn Benois uit St Petersburg. Een vermaard architect die de grootvader was van niemand minder dan acteur en fimregisseur Peter Ustinov. Tegenwoordig is de kerk in gebruik door katholieken. Interessant in het interieur zijn vooral de kruiswegstaties die met veel expressie en dramatiek zijn geschilderd. Ik vond het in elk geval zeer de moeite waard.
Het hoofdpostkantoor aan de LaisvÄs alÄja 102 is een ander Art Deco pand, ontworpen door architect Vladimiras Vizbaras, net zo donker maar met een meer uitgesproken gevelarchitectuur. In die tijd was Kaunas de hoofdstad van Litouwen. De entree met portaal en trappen is geheel uit graniet opgebouwd.
Het hoofdpostkantoor in KaunasHet hoofdpostkantoor aan de Laisves Aleja. Het mag dan Pastas heten maar dit is geen pizzeria. Monumentale Art Deco uit 1931.
Meer monumentale Art Deco vinden we in het nabijgelegen Äiurlionis-museum, genoemd naar de belangrijkste schilder van Litouwen. Een indrukwekkend licht gebouw uit 1930.
Het museum huisvest normaal een collectie van ca 300 schilderijen van Äiurlionis en moderne en klassieke werken, vanaf de 17e tot halverwege de 20e eeuw, van andere Litouwse kunstenaars, maar ten tijde van mijn bezoek blijkt het museum een grondige restauratie te ondergaan. Niet getreurd: in de jaren â60 is een nieuwe moderne vleugel naast het oude museum gebouwd, waarin nu de expositie van het werk van Äiurlionis is te zien. En wat heet werk!
Äiurlionis (1875 â 1911) was een absoluut geniaal kunstenaar, schilder, graficus en tevens componist! Persoonlijk had ik nog nimmer van deze man gehoord, maar deze man heeft een geweldig indrukwekkend ouvre nagelaten. Begonnen als componist is hij later ook gaan schilderen, waarbij hij in een zeer eigen stijl vol symboliek ook verbindingen legde met zijn muziek. Zijn schilderwerk wordt daarnaast gekenmerkt door thematische cycli met namen als Prelude, Fuga, Sonate, waarmee een verbinding met zijn muziek wordt gelegd. Zijn schilderijen zijn sprookjesachtig met een grote verfijning en gelaagdheid geschilderd. Äiurlionis is niet oud geworden, maar het is bijna onvoorstelbaar dat deze kunstenaar in enkele jaren tijd zoveel symfonische muziekstukken, fugaâs, pianostukken en vele tientallen schilderijen heeft kunnen vervaardigen met daarnaast ook nog eens een hoeveelheid grafische ontwerpen. In de nieuwe vleugel van het museum is ook een concertzaaltje opgenomen, waar de bezoeker de muziek van Äiurlionis kan beluisteren terwijl tegelijkertijd beelden van zijn schilderwerken worden geprojecteerd. Gaat dat zien en horen!
Optocht van studenten op het voorplein van de Universiteit bij de opening van het nieuwe academisch jaar.
Het raadhuis ook wel de ‘witte zwaan’ genoemd is gebouwd in 1771 tot 1780. Het barokke gebouw is een ontwerp van de Tsjechische architect Jonas Mateker.
Houten huizen
In deze regio tref je veel houtbouw aan en zo ook in Vilnius en Kaunas. Een verbod van Tsaar Peter de Grote dat er geen bakstenen huizen buiten de stadsmuren gebouwd mochten worden, zou er aan bijgedragen hebben dat er nog zoveel houten huizen bewaard zijn gebleven. Sommige buurten met houten huizen staan ook op de Unesco Werelderfgoed lijst. De laatste jaren worden er op tal van plekken in de Baltische staten dergelijke huizen gerestaureerd, maar veel verkeert ook nog in deplorabele staat, staan te verkrotten of zou je de status van klushuis kunnen geven.
In de directe omgeving van dit klushuis staan nog veel traditionele houten villa’s in meer of minder goede staat van onderhoud. In Liepas, Letland, onderweg naar Riga zal ik later nog enkele heel mooie voorbeelden tegenkomen.
Litouwen Klaipeda – 2 – 4 september 2016
Het eerste deel van de route naar Klaipeda gaat langs de rivier de Nemunas, zeg maar de toeristische route. De weg voert langs en door allerlei dorpen en gehuchten, maar is goed te rijden en mooi afwisselend.
Kleipeda stond om twee redenen in mijn reisschema: de Koerse Schoorwal met het kunstenaarsdorp Nida en een detailfoto van een jugendstilgevel in de ANWB-gids met als onderschrift: ‘Een van de vele fraaie jugendstilhuizen in Klaipeda’. Om met het laatste te beginnen: er staan veel bezienswaardige panden en huizen in Klaipeda, maar naar de vele jugendstilhuizen moet je wel goed zoeken.
Een eerste verkenning van het oude centrum van de stad laat vooral veel vakwerkhuizen zien.
Maar oke, langs de Herkaus Manto gatve op nr 30, enigszins schuilgaand achter de hoge bomen, herken ik het eerste jugendstilpand op weg van mijn hotel naar de oude stad.
Het zit hier vooral in de ornamentiek van de klokgevels en de bloemmotieven op architraven, borstweringen en balkon.
Herkaus Manto gatve
Na enig zoeken vind ik dan ook het pand terug dat in de ANWB-gids staat vermeld: aan de Liepa Allee. Het gevelfragment ziet er nu een stuk gehavender uit, de dame aan de linkerkant mist zelfs een arm.
Jugendstil, of Art Nouveau, is in deze regio toch vaak niet veel meer dan een vleug gevelversiering in een mix met classicistische, neo klassieke stijlen en/of Duitse romantiek.
Aan deze laan staan nog enkele andere jugendstilpanden en ook het oude hoofdpostkantoor. Het laatste is een fraai baksteen gebouw dat momenteel wordt gerestaureerd en waarvan het interieur nog in originele staat is; beslist even binnenlopen dus.
Wat verderop in de stad staat het Pedagogisch College, eveneens een prachtig complex in baksteenarchitectuur.
Tenslotte tref ik bij toeval aan het Donelacio pleintje nog een rijtje fraaie jugendstilhuizen aan, dus ja, Klaipeda heeft ook zijn jugendstil.
Wie eenmaal in deze buurten buiten het stadscentrum is belandt moet zeker ook een bezoek brengen aan het Mazvydas beeldenpark aan het eind van Liepu gatve. Klaipeda organiseert op deze plek jaarlijks een internationaal symposium over beelden en het beeldenpark, dat nu al zo’n honderd sculpturen telt, wordt regelmatig met nieuwe beelden uitgebreid.
Terug in de oude stad leg ik aan op een terrasje voor een lokale bietensoep (de biet is hier ooit geintroduceerd door de Nederlanders) en een Lithuanian Steak  die gewoon een Wiener schnitzel met frietjes en slablijkt te zijn. Geen wonder want dit terras bevindt zich in een steegje waar de ‘Deutsche gemutlichkeit je ’tegemoet straalt. Er wordt hier reklame gemaakt voor de aanstaande ‘Oktoberfesten’, nou dan weet je het wel. Alles komt hier voorbij tot en met een verdwaalde club oudere in Lycra gestoken wielrenners, die zich met hun fietsen door het steegje wringt. Zijn misschien wel op weg naar de Bluezz club waar ik vanmiddag nog heerlijke jazz met een bluesy sax hoorde, maar vanavond nog getracteerd zal worden op kneiterharde popmuziek. Niettemin drukbezocht en een sfeervol cafe in een van de gerestaureerde en verbouwde voormalige pakhuizen aan de haven van Klaipeda.
Mijn laatste volle dag in de Baltics besteed ik vooral aan het mooie weer, dus strand en terras, en aan een bezoekje aan de Nigulisti kerk. De Nigulisti kent een rijke historie van verval, wederopbouw, verwoesting, restauratie, brand en opnieuw restauratie.
