Architectuur in de Baltics (2)

Letland – Liepaja en Riga

Vandaag (zondag 4 september 2016) met regen opgestaan, maar die verdwijnt snel als ik op weg ga naar Riga. Onderweg maak ik een tussenstop in het stadje Liepaja aan de kust van Letland. Het stadje ligt op een smalle strook land die ligt tussen de zee aan de ene, en een binnenmeer aan de andere kant. Een verbindingskanaal deelt de stad in tweeen. Ik maak de tussenstop om wat te kunnen eten, maar ook vanwege enkele fraaie jugendstilpanden die hier te zien zijn.
Ik loop daarom eerst een stukje de kade langs het kanaal af om dan via de Grandu iela richting het centrum te lopen. De Grandu iela is een geweldig mooie laan met zowel houten huizen, als fraaie jugendstil. Ook hier staan panden die nog wel een opknapbeurt kunnen gebruiken.

 

Na een quick-lunch is het tijd om weer eens op te stappen, want naar Riga is hier vandaan nog ruim 200 km.
De wegen hier zijn over het algemeen goed, meestal tweebaans waarop max 90 km/uur mag worden gereden. Het lijken autowegen te zijn, maar onderweg kom je ook fietsers tegen en veel kruisend verkeer, waar de max snelheid 50 km/uur is. Dat is oppassen en even wennen, want om de haverklap moet je in de remmen. Het landschap doet Hollands aan, het is hier vlak met soms wat heuvelachtig land, veel bossen en relatief weinig verkeer.

Riga
Nabij Riga wordt het verkeer snel drukker, maar ik rij verder zonder problemen de stad in en heb het geluk, dat ik een vrije parkeerplaats bij het hotel kan krijgen (Welton Riga Hotel). Dan eerst maar eens de oude stad verkennen, die hier om de hoek begint, en een hapje eten scoren. Het prijsniveau ligt hier wel ietsje hoger, maar voor een Ceasarsalade met veel kip en spek, plus een biertje en een cappucino toe is nog geen 15 euro niet teveel, toch?

Zit op m’n gemakkie in het zonnetje voor het raadhuis van Riga te wachten tot de zon op de gevels van het Huis van de Zwarthoofden komt te staan. Het is nu rond vijf uur ’s middags.

Vanmorgen ook op deze plek begonnen, heb ik eerst een flinke wandeling gemaakt naar het Art-Nouveau museum in Riga, waar behalve een appartementje dat in stijl is ingericht, verder ook veel informatie over jugendstil en stadswandelingen langs de meest interessante jugendstil-architectuur te krijgen is.

Zodra ik in de buurt kom van het AN-museum zie ik al verschillende panden in Art-Nouveau stijl (jugendstil). Eenmaal in de Alberta iela is het helemaal raak. Prachtige panden tot straatwanden aaneengeregen. Niet alles verkeert nog of alweer in goede staat, maar bij elkaar vormt het op deze plek een mooie stadswijk met allure.

Het museum is op maandag gesloten en om even voor een regenbuitje te schuilen stap ik het tegenover het museum gelegen cafeetje binnen. Leuk retro jaren ’20 aangekleed interieur en op een stukje vrije muur worden jaren ’20 filmpjes vertoond, waarbij twee leuke meiden die het tentje runnen oude langspeelplaten draaien. Nostalgie dus. Bij een heerlijke capucino krijg ik een heel verhaal over het bijgeleverde bonbonnetje, de ‘Serenade‘ van Laima. Laima is de grootste bonbonfabriek van Letland, wereldberoemd in Riga en de trots van opa en oma. De rekening is 4 euro en dat is in deze contreien ineens best veel geld voor een capucino met een bonbonnetje! De dame verblikt of verbloost er niet van, maar zij blijkt dan ook actrice te zijn en de koffie is vooral hobby.  Veel jonge mensen hebben hier twee banen om een beetje rond te kunnen komen: het minimumloon ligt hier zo rond de 350 euro vertelt zij. Nou vooruit dan maar.

Na de lunch bezoek ik nog wat verschillende plekken in de stad, waaronder De Drie Gebroeders, een drietal woonhuizen uit verschillende perioden die hun naam kregen naar analogie van de Drie Gezusters in Tallin.  Het meest rechtse huis met gotische trapgevel en het middelste stammen waarschijnlijk uit de 14^e eeuw, maar van de middelste is de voorgevel volgens de inscriptie in 1646 in Hollandse Barokstijl vernieuwd. In de panden is het architectuurmuseum gevestigd, de toegang is gratis en als je er geweest bent snap je ook wel waarom.

’s Avonds op een van de vele terrasjes een hapje eten voor weinig geld en met veel muziek. De stad wemelt van de uitstekende straatmuzikanten in soorten en maten. Bij Peter’s Brewery, waar ik aanleg, luister ik naar een duo gitaristen dat heerlijke gypsy en flamenco ten gehore brengt, soms ook van bekende popklassiekers. Elke avond hoor ik hier wel ergens de weemoedige klanken door de straten galmen van de klassieker “How fragile we are“.

Tegenover mijn hotel aan de andere kant van het spoor is de markt van Riga. Hier staan een vijftal grote markthallen waarin dagelijks vers vlees, vis, groente en fruit en allerlei andere zaken aan de man worden gebracht. Elke dag doet menige Let hier zijn of haar dagelijkse boodschappen. Ook op het voorplein staan nog allerlei kraampjes in wanorde opgesteld. Wat je hier vaker ziet: ouderen die hun eigen waren, waaronder veel paddestoelen en fruit, proberen te verkopen voor een extraatje.

Iets verder weg ga ik dan op zoek naar een van de oudste in hout gebouwde kerken van Letland. Deze nog geheel in originele staat verkerende Lutherse kerk of Jezuskerk, werd in 1822 gewijd, nadat eerder op deze plek de kerk al drie keer is afgebrand of anderszins verloren is gegaan. De eerste kerk op deze plek werd gebouwd in 1636-1638.

Via het Spikery-district ga ik weer richting de oude stad. Het Spikery-district staat bekend om zijn gerestaureerde oude pakhuizen langs de Daugavas, waarin allerlei culturele activiteiten worden ontplooid. Er is ondermeer een theater, een kunstenaarscollectief, ateliers en ook het Holocaust Museum. Er worden ook openlucht concerten gegeven, alleen nu even niet. Het zou een plek moeten zijn voor kunstenaars, muziek en galeries. Ten tijde van mijn bezoek echter was het meeste gesloten, werd in de galerie van het kunstenaarscollectief KIM druk verbouwd en zelfs het cafe was dicht. Geen fuck, geen klote, geen moer te doen hier, zou Deelder zeggen.

Alleen het Holocaust Museum was open.
Het museum geeft een overzicht van de Joodse geschiedenis, de deportaties en slachtoffers uit deze omgeving van de holocaust. Indrukwekkend en gruwelijk tegelijk, zoals overal.

Terug in de oude stad voor een kleine lunch in een konditorei vlakbij het hotel: een koffie en twee broodjes voor 2,26 euro, ja hier wordt nog tot twee cijfers achter de komma afgerekend!
’s Middags doe ik het Nationaal Lets Museum aan; een pompeus klassiek gebouw, met een prachtig trappenhuis. De permanente expositie bevat met name Letse kunst van eind 19^e eeuw tot heden. De belangrijkste werken zijn van de kunstenaars Volters, Rozentals en Purvitis.
Aan Janis Rozentals is een aparte expositie gewijd in het basement van het museum. Zijn werk bestaat vooral uit veel mooie expressieve portretten en figuren. Volters en Purvitis kenden elkaar goed en dat zie je ook terug in de vele prachtige landschappen die zij schilderden. Zeer de moeite waard.

Op het terras bij de Dom (het orgel is in restauratie en voor de rest kun je je een ticket voor de bezichtiging besparen) geniet ik wederom van een goed maal voor weinig, onder de voortreffelijke begeleiding van een jazz-duo, zangeres met gitarist. De aangeprijsde Lithuanian steak blijkt op mijn bordje gewoon een Wiener Schnitzel met frietjes te zijn. Evenzogoed wel lekker.

Mijn laatste dag in Riga ga ik op zoek naar de plekken waar de mooiste houten huizen zouden staan.
Daarvoor moet ik de rivier oversteken en vanaf de oude stad is aan de overkant van de brug een opvallend silhouet zichtbaar van een groot modern gebouw in glas en staal met het profiel van een berg zo lijkt het.
Dichterbij gekomen wordt het gebouw steeds interessanter, en als ik er voor sta blijkt het te gaan om de Nationale Bibliotheek van Letland. Een indrukwekkend specimen van moderne architectuur in beton, glas en staal, dat ongenaakbaar staat/ligt te blikkeren in de zon.

Omdat het een bibliotheek betreft ga ik er van uit dat het gebouw ook voor publiek toegankelijk is en dus stap ik kordaat achter een donker gekleed jasje-dasje-koffertje aan, door de glazen draaimolen naar binnen. Wauw! Ik beland in een enorme hal met hoge vides waar achter de glazen binnengevel de boeken zichtbaar opgetast staan.
Ergens achterin de hal zijn zitjes geplaatst en is kennelijk ook een restaurant, maar dat is gesloten. Verder is binnen alles ook glans en blikker!

In een zijzaaltje aan de hal is een kleine expositie van de Letse schilder Konrad Ubans (1893 – 1981). Zijn huis stond op deze plek, waar nu de Nationale Bibliotheek staat. Het werd verwoest in de tweede wereldoorlog. Niet alleen ging daarbij het grootste deel van zijn werk verloren, maar ook werd hij door de oorlog gescheiden van zijn gezin. Zijn vrouw en drie zoons gingen naar Duitsland in ballingschap en emigreerden later naar de VS. Ubans zelf lag toen in het ziekenhuis met tbc en bleef. Ubans schilderde landschappelijke en dorpse taferelen uit zijn eigen omgeving, ogenschijnlijk vlot geschilderd maar met grote liefde, gevoel en trefzekerheid.  Hij heeft ook jarenlang gedoceerd aan de kunstacademie van Letland.

Voor de houten huizen wandel ik van hier naar het stadsdeel Agenskalns waar in een buurt langs de Kalnciema iela de meeste houten huizen staan, die voor een deel ook zijn (of nog worden) opgeknapt of gerestaureerd. Ook op het eiland Kipsala waar ik later nog langs kom op de terugweg moeten fraai gerestaureerde houten huizen staan, maar die laat ik voor wat ze zijn. Dat er in Riga nu nog zo veel  houtarchitectuur is te vinden komt mede doordat tsaar Peter de Grote in 1710 een decreet uitvaardigde waarin de bouw van stenen huizen buiten de vestingwallen werd verboden. Helaas ontbreekt het de meeste eigenaren aan voldoende middelen om hun bezit te kunnen restaureren, of zelfs maar in goede staat te houden.

Voor deze avond heb ik een ticket voor de galavoorstelling in de Riga Opera. Het is de seizoensopening van het theater dat de thuisbasis is van zowel Riga’s opera- als balletgezelschap.
Op het programma staan derhalve balletuitvoeringen (waaronder ballet op muziek van o.a. Mussorgsky en Ravel) en operastukken van Wagner, Tchaikovsky, Bizet en Gounod). De balletuitvoeringen komen als eerste aan de beurt. Na wat klassiek-romantische stukjes in verschillende bezettingen, krijgen we ook enige meer expressieve moderne balletten te zien. Na de pauze komen dan de operastukken aan bod, te beginnen met een uitvoering door het volledige operakoor. Verschillende solisten brengen daarna min of meer bekende operastukken, aria’s ten gehore, solo of samen met andere solisten.
Je mist daarbij wel een beetje het verhaal en decor, maar niettemin een mooie avond theater tot besluit van mijn bezoek aan Riga.

JK, okt 2016