Architectuur in de Baltics (3)

Estland – Pärnu, Tallinn
9 – 14 september 2016

Pärnu

Vanuit Riga voert mijn trip via een overnachting in Pärnu naar eindbestemming Tallin in Estland. Omdat Pärnu niet heel ver weg is besluit ik een klein stukje om te rijden door het boven Riga gelegen natuurpark Gauja, genoemd naar de gelijknamige rivier die door dit gebied stroomt. Het is het grootste Nationale Park van Letland met prachtig bos- en rivierlandschap, soms bergachtig geaccidenteerd met mooie vergezichten en enkele gezellig-toeristische pleisterplaatsen. Je kunt hier wandeltochten maken, kanovaren, vogelspotten, fietstochten, bungyjumpen tot en met skieën in het winterseizoen. Ik beperk mij tot wat sightseeing onderweg en korte stops in de plaatsen Sigulda en Cėsis. Na een kleine wandeling en een lichte lunch in Sigulda ga ik via Cėsis door naar Pärnu.

Enkele kilometers buiten Cėsis verschijnt de melding “onverharde weg” op mijn navigatie. In plaats van om te keren besluit ik door te rijden: zo lang zal het toch niet duren voordat ik weer op normaal plaveisel beland? Het duurde veel, ja heel veel langer! Tot aan de grens met Estland (nog zo’n 160 km!) heb ik mij urenlang stapvoets voortbewogen om toch vooral geen schade aan de (huur)auto op te lopen.
Vanaf de grens rij ik dicht langs de kust, een beboste strook met veel houten villa’s, langs uitgestrekte stranden. Mijn hotel in Pärnu ligt aan de rand van het stadje, meer een dorp eigenlijk, in een villawijk met prachtige houten huizen, een park om de hoek en het strand op 200 meter. Ook het hotel is in houtbouw opgetrokken. Pärnu is een badplaats/kuuroord en bekend om zijn geneeskrachtige kuurbaden.

Voordat ik de volgende dag doorreis naar Tallin, ga ik eerst op zoek naar de ‘Villa Amende’ die ergens dicht in de buurt van het hotel moet staan. Amende is een prachtige jugendstil villa waarin nu een hotel-restaurant gevestigd is. Ik verheugde mij al op een heerlijke cappucino op het terras in de volle zon, maar helaas, in verband met een prive-feestje is de tent vandaag gesloten. Dat heb ik weer.
Toch maar brutaalweg het terrein opgelopen om wat foto’s te maken. Als er bezwaar wordt gemaakt, of een hond op mij afgestuurd, is het nog vroeg genoeg om op te krassen.

Ik maak nog een ommetje door het pittoreske centrum en neem en passant het Pärnu Museum voor Moderne Kunst mee. Daarna een hapje in het hotel: zalm in een crêmesaus met warme melk! En toch heel lekker, bordje leeg gegeten en snel door naar Tallinn.

Tallinn

Mijn hotel in Tallinn ligt aan de rand van het Kadriorg-park, waarin onder andere het Ests Nationaal museum voor moderne kunst ligt, het KUMU. Zowel qua architectuur, als wat betreft de collectie van een geheel andere orde dan het museum in Pärnu. Het spraakmakende gebouw uit 2006 is ontworpen door de Finse architect Pekka Vapaavuori. Aanvankelijk stond de lokale bevolking wat afwijzend tegenover dit ontwerp, maar toen het gebouw eenmaal gereed was kreeg het alom goedkeuring en bewondering.

De permanente tentoonstelling is gewijd aan de Estse kunst uit de vorige eeuw. De titel van deze expositie is ‘Konflikt en Aanpassing’ en slaat op de roerige periode in de geschiedenis van Estland met zijn Russische overheersing van 1941 tot 1991 en de wijze waarop kunstenaars omgingen met de censuur van de Nationaal-Socialistische ideologie. Kunstenaars die zich niet aan de regels hielden konden zonder pardon in werkkampen in Siberie of Kazachstan terecht komen.

Indruk maakte op mij ook de expositie van de Belgische fotograaf Marcel Lefrancq die als surrealist wordt beschouwd. Mooie verstilde beelden in zwart-wit, voornamelijk gemaakt in zijn eigen woonplaats Mons. Vanaf 1938 was hij actief in de zgn. Rupture groep in Mons, die later overging in de ‘Groupe surréaliste de Hainaut’.

De afstand van het hotel naar het oude stadscentrum is net te groot om dat elke dag te gaan lopen en dus neem ik wat vaker de bus. Je kunt gewoon een kaartje in de bus kopen, maar vaak haalde de chauffeur de schouders op zo van ‘laat maar zitten’.
In de oude stad kun je heerlijk ronddwalen door de stegen en straatjes met steeds weer andere fraaie doorkijkjes, leuke winkeltjes en gezellige terrasjes.

Zelf begin ik vaak met een van de aanbevolen stadswandelingen ‘uit het boekje’. Deze voert mij nu vanaf het raadhuisplein richting de Domheuvel, Toompea, via een smalle steeg, de Luhike Jalg, over steile trappetjes en door een stadspoortje omhoog.

Het op de Domheuvel gelegen Toompeakasteel is de zetel van het Estse parlement en is niet open voor publiek net als de van het complex deel uitmakende toren ‘Pikk Hermann’.
Ik ben niet zo bekend met de Estse taal, maar kan moeilijk ontkomen aan de associaties die deze benaming met het beeld van de toren oproept, maar dat terzijde. Interessanter is de tegenover het kasteel gelegen zeer fotogenieke Alexander Nevskikathedraal, een sprookjesachtige Russisch  Orthodoxe kerk met veel uientorens.

Juist als ik bij de kerk aankom, staat er een pak orthodoxe priesters op de trappen van een zij-ingang met veel volk er omheen verzameld. Er worden Gregoriaanse liederen gezongen door het koor en ondertussen worden zowel gelovigen als de toegestroomde fotograferende toeristen (me too) overvloedig met wijwater besprenkeld (zeg maar kletsnat gegooid). Dan komt de stoet in beweging en trekt met vaandels en kruisbeeld door de straat om vervolgens op het hoofdbordes van kathedraal het ritueel te herhalen en vervolgens de kerk binnen te gaan. Een heerlijk stukje straattheater zou ik zeggen, maar daarmee doe ik de diep gelovige aanhangers vast te kort.

Deze middag heb ik voor de lunch een tafeltje gereserveerd in restaurant Rataskaevu 16. Speciaal aanbevolen door een vriend ‘daar MOET je echt naar toe’, bestijg ik het trappetje naar de entree. Uiterst vriendelijke ongedwongen bediening door jonge mensen, tafeltje aan het raam bij de ingang met uitzicht op de straat en op de counter, waar zich voortdurend potentiele gasten melden die teleurgesteld te horen krijgen dat er geen plaats meer is.

Bestel een crême tomatensoepje met gerookte vis vooraf en krijg daar een kleine amuse bij en een paar heerlijke sneden bruinbrood. Dit brood van pompoenzaden, zo vertelt mij de alleraardigste serveerster (leuke meid), wordt drie keer per dag vers gebakken! En dat proef je.
Als hoofdgerecht kies ik de in de oven gebakken zalmmoot in een lichte roomsaus, met aardappelpuree, sugar snaps, worteltjes en rode kaviaar. Leuke tent, aangename bediening en geweldig gegeten (ik lunch niet elke dag zo).

’s Avonds maak ik nog een wandeling door het Rotermann-kwartier dat net buiten de oude stad ligt tegen de haven. Hier krijgt het havengebied een boost-up, zoals in veel havensteden in Europa over de laatste jaren het geval is. Een combinatie van gerestaureerde en opgepimpte oude pakhuizen met moderne toevoegingen en aansprekende moderne nieuwbouw. Op de begane grond veelal bars, restaurants, mode- en designwinkels. Hier is ook het architectuurmuseum gevestigd in een gerestaureerd pakhuis, maar dat was nu even dicht. Een leuk en interessant gebied met intieme pleintjes, terrasjes en doorkijkjes.

Mijn laatste volle dag in de Baltics besteed ik vooral aan het mooie weer, dus strand en terras, en aan een bezoekje aan de Nigulisti kerk. De Nigulisti kent een rijke historie van verval, wederopbouw, verwoesting, restauratie, brand en opnieuw restauratie.
De oorspronkelijke kerk dateert van de 13^e eeuw, maar wat er nu staat is grotendeels 15^e eeuws. Sinds de laatste renovatie, onder de sovjets, is de kerk in gebruik als museum. Het belangrijkste kunstwerk in de collectie is het altaarstuk uit 1482, geschilderd door Hermen Rode van Lubeck. Het toont een aantal taferelen uit het leven van St-Nicolaas.

Zeventien dagen achtereen steden bezoeken begint nu wel zijn tol te eisen. Ik lummel nog wel wat rond, maar ben er met mijn hoofd niet meer bij. Het is mooi geweest, doe het licht maar uit.

oktober 2016, JK